ROQUE SÁNCHEZ
ÑANE RETÃ RUVICHAITE PYPORE
Mbohapypa
Ñe’ẽhaihára
PEDRO ESCURRA FRANCO
Ñoha’ãnga’apohára ha tovamoambuehára. Roque Centurión Miranda ha Josefina Plá remimbo’ekue ha hetápe avei ombo’e ñoha’ãnga. Katupyrykirirĩjára. Hekove avei ohechuka ohayhuhague térã ohayhuetereihague hembireko kuñakarai Graciela Pastor-pe. Péva ojehecharamo hese. Sa’i oĩ kuimba’e oguerochichĩva imborayhúpe umi temimbo’e apytépe.
Hi’arapáy 16 jasypoapy ary 1931-jave, avei oñemotenonde ñandehegui upe 17 jasykõi ary 1997, oguerekójave 65 ary hi’arake. Iñirũ Graciela Pastor ndive, omoheñói ñoha’ãnga aty ary 1957-pe. Ombohasáma 58 ary. Omba’apo 200 ñoha’ãngápe ha oisambyhy 100 ñoha’ãnga’apo. Hetavehína.
Omba’apo heta tapicha katupyrýndi, ijykére ha ha’e ijykerekuéra. Ernesto Báez, Emigdia Reisófer, Carlos Gómez, Alejo Vargas, Ramón Patiño, Victorino Báez Irala, Roberto De Felice, Clotilde Cabral, Sarita Antúnez, Mercedes Jané, José L. Melgarejo, Sara Giménez, Ricardo Turia (español) Humberto del Mar (Italiano) ha Alba Monterrey (argentina) ndive.
Aikuaa’ypy chupe ñoha’ãnga mbo’ehaópe, ary 1970-pe. Mbo’ehára katupyry, ohayhu ha oikuaaporã mba’éichapa ojejapóva’erã umi hembiapo. Imba’ekuaa. Ndojekói avavére. Ombo’ekuaa ha ohechukakuaákuri umi mbo’epy. Iñe’ã guive oipotámi maymavéva oikuaaporã pe ñoha’ãnga, hyepýguio ha okáguio. Avarekojejapo ojora jehechapuku. Ndahasýire he’imiva’ekue oporomokyre’ỹhaḡua.
Tovamoambuehára ha’e, katupyrýpe ombo’e mba’éichapa ikatu ñambosa’y ha ñamoambue ñande rova. Ndekyra’ỹre nemongyrã ha ndepiru’ỹre nembopiru. Tasy ha tesãi umi aváre omonde. Aópe ha sa’ýpe. Ñoha’ãnga oguerupaite opaichagua ava rekove oĩva ko yvyapére. Iñambue ha iñambue’ỹva. Mayma tovasa’y ohechuka umi oguerekóva ñongatupy pe hi’ãngakuápe.
Hesáre ha hováre ojekuaa umi iñañáva ha iñaña’ỹva. Avei umi ikorasõratãva ha umi ikorasõratã’ỹva. Karai Roque Sánchez ipo katupyryetereíva’ekue ojapoporãhaḡua pe omoambuehaḡua ñoha’ãnga’apohára rovakuéra. Opaichagua avarova ojapokuaamíva’ekue. Ikatupyrýva’ekue osẽhaḡua peteĩ tekovégui oikehaḡua ambue tekovépe, peteĩ tesapirĩme.
Oguerekókuri mokõi mbo’ehára arandupavẽ, Roque Centurión Miranda ha Josefina Pla. Pe Josefina Plá remimbo’ekue itavýrõ, itavysémava’erã. Ñembotavy jukaha upe kuña arandu. Omohendaporãmíva’ekue iñe’ẽ oipuruporãhaḡua opaite ava oipuruháicha. Yvypóra sapy’ánte ndohechakuaái umi ava ojapokuaáva ha ojapoporãva opáichagua tembiapo.
Umi ´ñoha’ãnga ñembyasyrãme ha umi ñoha’ãngapukarãme karai Roque Sánchez ikatupyrýkuri. Avei ha’e noñongatúiva avavégui umi imba’ekuaa. Katuete ñanepytyvõse. Che ha’e hese oguerekohague peteĩ ãngarorypotĩ. Oguenohẽkuaa mba’embyasy ava rekovégui.
Ñoha’ãnga jehechápe, ñanohẽ ñandejehegui umi mba’e ñandererasýva, umi mba’e ñanemopa’ãva jakakuaahaḡua. Heta tetãygua ko ñaneretapýre oikuaa ñoha’ãnga ha ohecha ñoha’ãnga. Aty Roque Sánchez-Graciela Pastor rupive. Opaitehendárupi ogueraha umi ñoha’ãnga, ha’ekuéra ojapokuaaháicha. Natekotevẽi ñambojoja avavére. Hetaite mbo’ehaórupi ha’ekuéra ohasa ohejahaḡua ñoha’ãnga umi temimbo’épe ha umi mbo’ehárape.
Hetaiterei mbo’ehao ñaneretãme, mboriahu oĩháme, Roque ha Graciela oñemboja ohechuka ha oikuaauka mba’épa pe ñoha’ãnga. Umi mitã oĩva mombyrymbyry távagui ohecha ha oikuaa pe ñoha’ãnga. Ñane retãme ne’írã ojehechakuaa pe ñoha’ãnga rupive heta mbo’epy mbo’ehao kotýpe osẽporãvekuaaha. Tekotevẽ ñanembareteve mba’ekuaápe ha mba’apópe. Jahesa’ỹiñóva’erã ñoha’ãnga jahecharire. Ñaneponandi upe ñaneakãnandírupi. Peteĩ ára opáne mboriahu ñemongele’e térã jejapichy oñemoingehaḡua iñakãme iporã’ỹva.
Tetã pyahu jejapópe omba’apókuri Roque Sánchez omombaretevévo arandu rapére. Umi ipehẽnguekuéra akóinte ogueraha ojepotahápe ñoha’ãnga. Graciela Pastor, kuñakarai katupyry ojapógueteri ñoha’ãnga.
Roque Sánchez, karai marangatu, py’aporãre oikóva’ekue, pe tekopotĩ rayhuhára chéve ḡuarã. Ohayhu’asýva hogayguápe. Heta mba’eporã oguerekóva’ekue ko karai ha heta techapyrãme oheja ñandéve. Heta tembiapovaínte ojeguerochichĩ ha tembiapoporã oñemboykepa. Umi mba’eporã naiporãiva’ekue ỹmave ha pytyvõ rejuhuhaḡua hasýnunga.
Ndaipóri pytyvõ. Roque Sánchez ojepytaso karia’ýicha oguenohẽhaḡua hembiapo tenonde. Ha oguenohẽ. Kirirĩháme ombyaty iñirũrã ha oñeha’ãhikuái.
Okaraygua ohechaséva ñoha’ãnga ha ndaikatúi upéva’erã oguahẽ táva paraguaýpe. Pévare avei Roque Sánchez ohechakuaa iporãha ñañemboja umi okaraygua tavapýre. Ndaipóri ñoha’ãnga ikatu’ỹva ojejapo ´ñane retãme. Ñembotove pa’ũgui osẽ Roque Sánchez ha Graciela Pastor omboguata okaraháre umi ñoha’ãnga hasyvéva, ojehecharamóva ko yvyapére.
Oipykuihikuái umi tape ojuhúva henonderã ñane retãpýre mba’ekuaa me’ẽme. Karai guasu Roque Sánchez ha kuña katupyry Graciela Pastor. Ijapyteporãitereíva’ekue karai Roque. Ha’ete umi mitã guasu. Ijapyte potĩ. Hayvíjave umi ñaña yvypóra apytépe, ha’ete ku omyangekóiva chupe. Che ahechakuaákuri hese pe Tekokatu. Tekokatu rapére oikohague ha’ekuaa. Upe mba’e, ndojehechakuaáiva.
Ndohejáiva avavépe oipykua chupe umi vyroreípe. Ojehekyikuaáva ipy’aporãgui hape teko marangatu ogueroguata hi’ãngapýre. Ome’ẽjave iñe’ẽ hendaitépe omohenda ha oĩjave ñembotavy oñe’ẽporãjeýnte ha naikane’õivoi. Ãngirũicha umi temimbo’e apytépe.
Avei torypápe oporombo’éva ha ohechakuaamíva’ekue umi mba’eporã ha umi katupyry oguerekóva’ekue umi temimbo’e. Avei mayma temimbo’e mba’ekuaa ha’e ombohapekuaákuri, ikatuhaguáicha upéi neaño reroguataporã.
Aranduka ojepuruhaḡua heta ára avei oporomokyre’ỹporã. Karai Roque Sánchez, mborayhu poguýpe ojapóva’ekue umi ñoha’ãnga, pévare osẽporã chupe. Hetamba’e ome’ẽ umi hembiapópe. Umi mitã kueheguare ohecháva’ekue iñoha’ãnga, opytáma iñakãme hekove pukukue. Upe hekombo’ére techapyrã.
Ahecharamóva upe hekokatu. Ikatuha iñaña’ỹva omba’apo umi iñañáva apytépe, ja’ekuaa ikatuha. Ohechaporãgui ohecha mombyryvékuri. Aguyje.
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
(Hacer click sobre la imagen)
