PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
FÉLIX DE GUARANIA (+)

  PERURIMA HA VYRORIMA REKOASAKUE, 2012 - Por FÉLIX DE GUARANIA


PERURIMA HA VYRORIMA REKOASAKUE, 2012 - Por FÉLIX DE GUARANIA

PERURIMA HA VYRORIMA REKOASAKUE

(2ª EDICIÓN)

Por FÉLIX DE GUARANIA

 

© Herederos de FÉLIX DE GUARANIA

Editorial SERVILIBRO

Diseño de tapa y diagramación: CLAUDIA LÓPEZ

Ilustración de tapa: CHESTER SWAN

Composición: MERCEDES GIMÉNEZ G.

Verificación de originales y control de impresión:

AUGUSTO GIMÉNEZ

Primera edición: FONDEC

Asunción – Paraguay

2012 (187 páginas)

 

 

KUAVE'ẼMBY

 

         Che ryvy MARIO RUBÉN ÁLVAREZ-pe, ñe'ẽpotyjára omoguahẽva ñane korasõme kunu'u ha mborayhu, tavaygua purahéi mono'ohára ha'evéva, yvyra ra'ýicha opu'ãva yvytu pa'ũme ipojái árare, omomorã ñane retã Paraguái rekopoaty ombojeroviávo hetaitei ñande rapicha imbarakapúpe ha ijahy'opúpe ombojeguáva ñande rekove… ichupe amohuahẽ ko che rembiapokuemi, che ruguy poty ryjúi. Tamora'e omondyky iñe'ãnguápe hi'eirete imbarete reteve haguã iguata ko'ẽ jajái rapévo, ohesapémava hendyña hesápe.

         PERURIMA, guyra rekopyta'ỹ ojoko vaekue ñane retã ári, ohesakávo chupe ñande yvy marae'ỹ, pe iveve ha oguejy oheka hekove ñande apytépe... Ha VYRORIMA, ojereroikove vaekue ñane ñe'ãme voi, ojoyke'y ha'ekuéra, peteĩva isy mombyrygua, ambue katu isy ñandéva, ñande ypykuéra reheguáva. Mokõivégui nune, hekoasa jehe'águi, oime ñambyapu'a, ñambojehe'a ha ñamyatã ñande reko.

         Ko kuatiama jehasa-hasávope añeha'ã amombe'u ra'ymi hekoasa kuéra. Ha'ekuéra mokõive niko oĩ ñande pype he'iháicha RAMÍRO DOMÍNGUEZ -paraguaiete, gua'i rapo pire-, iñe'ãnguéra otytýi ñane ñe'ãme... ha akoi, ha'ekuéraicha jajekoveapo torypápe, PERURIMA jarorohorývo ha ñaromandu'ávo mba'apópe VYRORIMA.

 

         TUPÃ RATAYPY SUNU

 

 

 

PRÓLOGO

         De MARIO RUBÉN ÁLVAREZ

 

         Desde aquellos lejanos días en que junto a la espada y la cruz llegó a nuestras tierras Pedro Urdimales o Pedro de Urdemales, según algunas versiones, este personaje de la picaresca española ha tenido un sinnúmero de vidas. Trajo consigo la que le habían dado sus propias raíces y aquí adquirió las que la fantasía popular le fue agregando a su gusto y paladar incorporándolo a nuestra cultura mestiza.

         De la misma tradición que El Lazarillo de Thormes de autor desconocido Urdemales retrata un tipo social bien definido: el hombre pobre y desamparado que gracias a su ingenio logra sobrevivir a costa de los que representan el ejercicio del poder terrenal. La astucia es su arma para abrirse paso, su herramienta de supervivencia. Es el pícaro que urde trampas para sus adversarios que, paradójicamente, son también sus aliados porque saca provecho de ellos.

         Cuando Pedro Urdemales llegó a América sufrió transformaciones. Fue, en el Perú, Pedro Rimac y en nuestro Paraguay bilingüe se transfonetizó ese nombre para fijar su identidad en Perurimá.

         Este es el personaje que la impronta creadora de Don Félix de Guarania toma como columna vertebral para explorar su historia personal y la de su pueblo el Paraguay, para entregarnos una obra de largo aliento y ricas sugerencias.

         Él es como el artesano que moldea la materia prima viva las obras creadas a partir de Perurimá, los casos vigentes en la oralidad, los sabores y sinsabores de la historia paraguaya, las adivinanzas y el vasto territorio del refranero popular para configurarla a imagen y semejanza de su propia cosmovisión. El Perurimá que en casi tres mil versos habita las páginas de este libro es el que viene de España con los conquistadores, es el que puebla los relatos populares, es el que fue re-creado por literatos y es, sobre todo, el que Don Félix dibuja en un guaraní que sirve a las mil maravillas a sus intenciones de relator porque él es el que domina la lengua y no es la lengua la que le domina a él.

         El protagonista amestizado en nuestras tierras adquiere características peculiares. Es como si lo que llegó de lejanas orillas fuese el frasco y en su nuevo hogar se le fuese dando nuevos contenidos. Para empezar, sus andanzas son relatadas en la lengua de los dominados, no ya en la de los dominadores. De este modo, hay un silencioso aunque evidente triunfo de quienes fueron avasallados. Le impusieron el molde, pero este pueblo reelaboró sus peripecias en el código de su idiosincrasia. Esto es lo que nuestro autor lleva al máximo grado de expresión.

         Su hermano menor, su ryvy, Vyrorima o Zonzorima como también se dice para recalcar de modo evidente nuestra condición de hablantes de dos idiomas también emerge en escena y, en parte de este intenso y extenso compuesto, contrapuntea a su hermano, diestro en el arte del disimulo y las emboscadas a los poderosos.

         Los hitos más relevantes del pasado de nuestro país están sintetizados a través de las correrías de Peru que adquiere facetas diferentes de las que los cuentos suelen ofrecer. Sin dotarle de una aureola de bondad como eje principal de su conducta, el escritor, sin embargo, le confiere aristas de humanidad ausentes en la oralidad que circula cotidianamente.

         En su libro bilingüe Perurimá rapykuere/ Los increíbles casos de Perurimá, Miguel Ángel Meza incluye un deslumbrante y filosófico relato. Perurimá muere y va al cielo. Su oficio de embaucador le permite acceder al Paraíso. Se sienta en el apyka de San Pedro quien, impotente para resolver por su cuenta el problema que se le presenta, llama al Maestro. Éste acude y convence a Peru para que vuelva a la tierra, dándole, en su infinita misericordia, la oportunidad de que él también se salve y pueda disfrutar, por derecho propio, de las mieles eternas del Yvága. Como puerta para su redención le pide que retorne a la tierra y cuente las arenas de la orilla del mar y que cuando concluya esa tarea-castigo se hará acreedor de un sitio legítimo en su Reino. Le advierte, sin embargo, que cada vez que alguien recuerde sus aventuras, va a olvidar lo contado y que se verá obligado a comenzar de nuevo. Cuando todos lo hayan olvidado en el orbe, entonces, podrá llegar con éxito a su meta. Es imposible no emparentar este relato con el mito griego de Sísifo condenado por sus fechorías a alzar una piedra hasta la cumbre de una montaña, sin poder lograrlo nunca porque la mole siempre volvía a su punto de partida original, debiendo reiniciar permanentemente su intento.

         Esta obra de Don Félix de Guarania es una evidencia más de lo lejano que Peru está de salvarse. Al proporcionarle nuevos contextos de actuación enriquece su figura, le confiere renovados significados y vigoriza su aliento. Le da suficiente aire para vivir quién sabe cuántos siglos más. Ya no es únicamente aquel "letrado" impenitente que deambula en la memoria colectiva como un marginal sino alguien que adquiere estatura de protagonista y testigo de cinco siglos de presencia en el Paraguay.

 

 

 

 

ACERCA DE "PERURIMA HA VYRORIMA REKOASAKUE"

 

         La obra está realizada en versos octosílabos, 595 estrofas, 2.975 versos. Es un poema nacional referido a la historia de nuestro país, desde nuestros orígenes, destacando la mesticidad de nuestra cultura. Perurimá y Vyrorima son los referentes característicos de esa cultura y la historia es contada de las aventuras y sucesos personales en el marco de la historia paraguaya.

         El autor empieza por expresar cómo sus inquietudes y reflexiones acerca del tema que desea encarar en el poema lo conduce a la búsqueda del o los personajes característicos de nuestra cultura mestiza, en su doble faceta heredada de nuestros ancestros guaraní y español. El autor se sume en un mar de dudas e incertidumbres. Enumera los tipos y personajes característicos de nuestra cultura. Desfilan por su imaginación personajes de la mitología en un ambiente mágico y de las leyendas más cercanas a nosotros, como Karai Vosa, Karai Pyhare, Mbopi Puku, representativa del genio popular y nacional, Piensa que en otra zona cercana a nuestro país se tiene, sobre todo, a Martín Fierro, cuya vigencia le ha dado vida al sentir argentino.

         De repente, en medio de un éxtasis mágico, una voz entroncada en lo más profundo de nuestras raíces, parece susurrarle al oído el nombre de PERURIMA. Y comienza el poema, la Historia.

         El poema incluye un capítulo inicial acerca del propio origen mestizo del autor, sus padres, su hábitat, el ambiente de su crecimiento y de su desarrollo. Luego, en PERURIMA TIKO MÁVA, habla de él, lo presenta como un hombre de pueblo, analfabeto, pero empapado de sabiduría popular, "letrado" (astuto), con gran iniciativa para resolver los problemas de la supervivencia, que disfruta engañando o trampeando, siempre tratando de llevarse bien con la autoridad, vago, jugador, haragán, goza apostando y "cuñasero" de ley.

         Las aventuras de Perurimá han sido sacadas de la bibliografía y de la oralidad. Se menciona sus orígenes. Algunos dicen que vino de España con los conquistadores, se mezcló con la tierra de este continente virgen, asimiló su temple con las aguas de sus ríos y con la savia de sus árboles leyendosos. El guaraní fluía de su boca como un arroyo de miel, borbotando entre las piedras cristalinas. VYRORIMA era su hermano menor, nacido de madre indígena y de padre blanco, su padre, originario de aquellas tierras ignotas de allende el mar, el que le trajo a Perurimá cuando todavía era un pequeñín con todas las señales de inteligencia y astucia. En contraposición a su hermano mayor, VYRORIMA era un hombre reflexivo y observador, más apegado espiritualmente a lo guaraní, como era de esperar, sabio, generoso, patriota y sensible al espíritu comunitario y humano de los guaraníes. Se puede decir, sin embargo, que ambos, PERURIMA y VYRORIMA constituyen facetas de una misma personalidad.

         La mención de la faceta que presenta PERURIMA lo encontramos en los "casos": "Ojapo ramo guare ita jukysy" "Ombopoty ramo guaye oro yvyrarakã"; "Ombopoty ramo guare Pa'i po", y muchos más que corren de boca en boca en el consenso popular.

         En la segunda parte comienza la incursión de PERURIMA y VYRORIMA en la historia de la patria. El autor descubre un viejo manuscrito de Vyrorima y relata su contenido que los coloca en el centro protagónico de la historia nacional.

         Habla del papel que desempeñaron cada cual con lo que eran en la Revolución de la Independencia, en la época de la Dictadura Revolucionaria del Doctor Francia, en la de Carlos Antonio López, la del Mariscal López y la Guerra Grande, que se sigue paso a paso hasta la gloriosa caída de Solano López en Cerro Corá. Luego la época de la confusión y de la destrucción del Paraguay Independiente.

         El relato pasa por el periodo de la pos-guerra, de los gobiernos títeres y la ocupación del país por los aliados. La lenta recuperación del Paraguay y a poco de sobrepasar el cuarto del siglo siguiente, la nueva guerra, la del Chaco que costó miles de muertos, de lisiados y mutilados, de atraso y miseria. Desfilan ante nuestros ojos la Revolución de Febrero del 36, muy pronto la ascensión al poder de Estigarribia y su muerte, la dictadura del general Morínigo, la "primavera Democrática" del 46, la guerra civil del 47 y finalmente el largo interregno stronista.

         La obra termina con la "transición" y la esperanza de un Paraguay Nuevo en la palabra y la decisión de Perurimá y Vyrorima, el pueblo paraguayo, imbuidos de su cultura mestiza, de sofrenar la crisis interminable, con su secuela de corrupción y hambre, de falta de salud e ignorancia... y salir victorioso.

 

 

 

         PERURIMA TIKO MÁVA...

 

Perurima tiko máva,

Ndaopavavéiko oikuaa.

Ramíro mante ohejáva

Herakue omimbi overa.

 

"Araka'émo oguahẽ,

Peru, nandevyrovéi.

Yma ndereikuaavéi

Pe nde réra jepeve.

 

Avave nome'ẽvéi

Nderehe mba'evetéma,

Nanemomba'apovéi

Ha nde repy omombytéma.

 

Pe nde rete icha'ĩmíva,

Ne akã hy'ápe ojogua.

Ko ha'eténte voíva

Ku hendape'ỹ megua.

 

Ipahápe mamove

Rehohápe nandejái,

Nderejehecha porãi,

¡Ha terehóke ra'e!

 

So'o ka'ẽ oje'uhápe

Ndéve guarã oñemombo,

Hembyre rembokoso

Umi jagua okaruhápe.

 

 

 

Ha ku mamo rohohápe

Reñembo'euka haguã

Reñemonde mante arã

Nde ra'y kasõ mbokápe.

 

Reikórõ rembokacháva

Tupaópe mba'epu,

Mbuja pehengue ho'áva

Pe nde ahy'okua ombyaku.

 

Ha sapy'ánte ku oimérõ

Reñemomba'apomi...

Mba'e rejupytumi?

Hajukue... nde po'avérõ!

 

Hembiapo repy katu,

Káña tykyremi vaerã.

Ka'aru ohasa haguã

Kavuremínte ho'u.

 

Peru katu oñongatu

Oiméva imba'ekuaa.

Mamópa avave oikuaa

Tuichaiteha ikurundu.

 

Po'agua'u noha'ãiva

Peru... ¡Araka'eve!

Ha upevéreku ha'e katuete

Po'a chupe ndohejáiva.

 

"Nambi pokápe" aniche

Oime ipaje ojukáva.

Ha "ñeminguápe", añete,

Cho Peru ndahasaháiva.

 

Oje'e hese ivaiháva

Ha ombyaty katu ojehe,

Kuña porã memete,

Ombohory, ombopukáva.

 

Ta'ýra chupe ojoguáva

Opa rupi omyanyhẽ.

Chupe umíva ombovy'áva

¡Ijuru rehe eirete!

 

Tetã tuichakuéje oime

Ta'yrakue isarambíva.

Maymáva ojogua chupe

¡Ko ha'angaite voíva!

 

"Gua'únte umíva"... he'i

Ha omokyrỹi ipy'a!

Kuimba'etéicha ojecha

Jepe oguerokirirĩva.

 

Mitã chupe otupãnóirõ

Torypápe ohovasáva...

Ha nohendúinte okoróirõ

Pa'i... pe ikupépe ojáva,

 

 

 

 

         PERU HA VYRORIMA

Tuichaite piko ojoavy

Peru ha Vyrorima!

Ha'e ikorasõ porã,

Peru katu iñe'ãme iky.

 

-Vyrorima, nde ryvy,

Ha'e opáicha itenonde

Ha nomotĩri ijyvy,

Upe okakuaa hague.

 

Hi'ári opa kuarahy,

Nomomba'éi mba'apo,

Pyhare katu ohapy...

Hopea, ojetavy'o.

 

Ku viru ombyatymíva

Isy guãiguĩme guarãva!

Tojogua oikotevẽmíva,

Hekovépe tovy'ava.

 

Maravichu, maravichu

Mba'émotepa... tepa...

 

Lunekuénte omba'apóva

Ha hembyre opytu'u...

¿Mávatama piko aipóva?

Upe tepoti aruru.

 

Ku kavaju ñanihápe,

Aváiko oho katuete

Ha oiko ojejokohápe,

Tosẽ osẽháicha ra'e.

 

Ha máva ikuña hetave,

Hetaháicha ipýre tũ,

Ipytúrente ohasáva

Otĩ'ỹ rehe okaru?

 

Ha upéi...! mamo reime tava!

Pe jaíre osununu...

Ipópe oñemarãháva,

Kuña rokẽme ombopu.

 

Maravichu, maravichu

Mba'émotepa... tepa.

 

Máva piko pe Machu

Hesa ombojerokyetéva

Ha Peru oñembokiha

Ñaimo'a ohayhuetéva

 

Paíno ramoku osẽva.

Pe jeroviaha guasu

Ha Komi ogueroviaitéva

Ha'eha "marangatu"

 

Avápa viru ome'ẽva

Kavaju rembi'urã,

Ha avei ohepyme'ẽva

Kavaju ñangarekua.

 

Ha máva pe ojeroviáva

Ipahápe itapykue...

Ha Peru mante vaerãva,

Pe ahẽ añaretãngue.

 

Maravichu, maravichu

Mba'émotepa... tepa.

 

Vyrorima katu upévo

-Vyrohágui vyrove-

ara ko'ẽ ko'ẽvévo

omba'apo tuichave.

 

Maymáva ombojerovia

Ha oñe'ẽ porã hese.

Vyrorima, kuimba'e

Ku ojehúva rehegua.

 

Perurima oñembotavy:

-"Výro tohepyve'ẽ

Ha'e katu toguapy

Toisyryku ra'eve...

 

 

Hetámaku oime he'íva

Tyke'yraha aniche...

Perurima morotĩva,

Vyrorima ijapiche!

 

Hákatu jepeve upéicha,

Mba'épo taja'eve...

Tuguy ojehe'a haguéicha

Japytáma oñondive

 

Ñañeha'ã jaiporu,

Mokõivégui iporãngue,

Cha ñande rape ipuku,

Ñaikotevẽne ojuehe.

 

Paraguái Peru mba'e,

Ha Vyro mba'e avei.

Peteĩháguio morotĩ

Ha ikupévo ijapiche.

 

 

 

 

         OMBOPOTÝRAMO GUARE PA'I PO...

Yma ndajeko Peru

Omboyvoty raka'e

Pa'i marangatuete...

¡Jevýma, pe anome'ũ!

 

Ndojokupytýi voi,

Upéva heta oikuaává.

¡Araka'épa ohasáva

ha'e ku oñembo'emi!

 

Ndaitupao rayhúiva,

Tupãme nomomba'éi,

Opavavére ojahéi,

Ohayhúva ndojuhúi.

 

Oikóma Pa'i Leoni

Oñe'ẽ meme hese,

Jaguáicha ndaje ogua'i

¡Añáme oiko oñeme'ẽ!

 

Ha'e nahembirekói

Ha ndaitúva jekuaái,

Ta'ýra ndojehechái,

Mamove nomba'apói.

 

Mba'etéma, aje, ko ava

Oiméne Pyta Jovái,

Ajeve ramo ombohai.

Hapykuere heruguã.

 

Pa'iko oñemombe'u,

Ndaija'éiva ojuehe.

Mba'énte nipo ojehu,

Oñombohovái mante.

 

Ojepy'apy ipahápe

Pe jerére opavave,

Hi'ãnte opyta hendápe,

Joayhu porã mokõive.

 

Pa'i ha Perurima

Hetaite mba'e ojapóne,

Oñondive omba'apóne

Tekove hory haguã.

 

Mba'éichamo taikatu

Ojopopyhy ra'e...

Toñoñañuã mba'e,

Maymáva tajavy'a.

 

Hetáma ko yvy ojere,

Reíma ñaha'arõ...

Ikatuve yvy osoro

Upe mba'e oiko rãngue,

 

Péinama ako kueheve

Pa'íre oñembohory,

Opokouka "ijiyvoty"

Ombotavývo ichupe

 

Ohóva hina ra'e

Ka'aru, tape pytãre.

Peru, sombréro iñakãre,

Po'imi oturuñe'ẽ.

 

Ha peichahágui ohecha

Pa'i ojepyvo katúva,

Mbegue katuete oúva,

Kuarahy reike omuña.

 

Ahecha ijatukupe

Ojero'áma pe yvývo,

Upe ka'aru pytũvo.

¡Mba'épo ja'e chupe!

 

Peru omaña sapike

Ha... -¡Oguapýma okaka!

Isombrérope oñuvã

Ha ojopy gua'u, ¡ko ahẽ!

 

Karai Pa'i oguahẽma,

Peru opukavy chupe

Ha torýpe omoguahẽ...

¡Kóva katu mba'etéma!

 

"Ejúke, ejúke, Pa'i,

Che sombréro tamboguy,

Ja'u haguã ajapyhy.

Ikyráva jeruti..."

 

Pa'i ndojeroviapái

Ha mbeguete oñemboja.

Oma'ẽ oma'ẽ, omaña

Ha mba'eve ndohechái.

 

"Néikena nde, che Pa'i,

Che sombréro che amboguýta

Ha upévo rejapyhýta,

Ani oveve jeruti...

 

Peteĩ tesapirĩme

Peru opu'ã ha... ¡ohyvi!

Ha upépe opyta Pa'i,

Inéva oñandu pe itĩre

 

-"¡Aña rakópe guare!

(Tupãsýgui hesaraĩ)

Jevy, jevy che jojai,

Peru, pe aña membyre".

 

Ojere oheka Peru

Ha... mombyrýma ohecha,

Opopo, opuka puku...

¡Ka'aguýrema ojoka!

 

 

- Ojepyvo: Dar pasos

 

 

 

         VYRORIMA REMBIREJAKUE

Opa rupi herakuãva

Oimevaha kuatia

Ku Vyrorima ohejáva,

Ñane retã rehegua.

 

Tuicha mba'éne vaerã,

Ára, pyhare ha'éva

Ha hapykuéri aikovéva,

Hi'ãnte chéve atopa.

 

¡Ha po'a nde ra'evéva,

Nde rapépa ava oikuaa!

Ñane ra'ã ra'ãvéva

Ha hasýpe ojechuka...

 

Ha opáichaku ojeruréva,

Emañami cherehe...

Apovyvy ha ajeréva,

¡Hi'ãitémo che aguyje!

 

Ha ndaikuaáigui rei

Mba'épa ikatu ajapo,

Aha ahecha tupao

Mba'eyma pa'ũmepa oĩ.

 

Apovyvy, apovyvy,

Pa'i katu oñembo'e,

Peichahágui... ¡Osoro yvy!

Hechapyrãva mba'e.

 

Karameguã ruguaitépe

Ajuhu pe anome'u...

Ha upe pa'i resa yképe

Pya'etéma añongatu.

 

Ha péina ápe aipyso

Kuatiami cha'ĩngue,

Tohendúke opavave

Vyrorima jepo'o.

 

Péina ápe amyasãimíta,

Výro rembirejakue,

Po'águi ajuhu vaekue,

Ha'e mame, ha'emíta.

 

 

 

 

         VYRORIMA KUATIA JOAPY...

Hasypevéko ikatúva

Amyesakãmi jevy,

Vyrorima omombe'úva

Paraguái rekopoaty.

 

"Don Carlos Antonio López"

- He'ive Vyrorima-

"Oiporu mba'ereta

Franciakue opytáva ipópe"

 

"Omoñepyrũ jevy

"Seminario" he'íha

Ha "Academia" verapy

Ñe'ẽ porá rehegua"

 

"Mandu'aháva osẽ

"Repertorio Nacional"

"Paraguayo Independiente"

Pya'etéma ave oveve".

 

"Ha ñe'ẽ mbokuatiaha,

Paraguái mba'e teetéva

Omba'apo retia'éva

Heta mba'e oikuaauka"

 

"Aula de Filosofia" guive,

Dieciséis Mitãrasu...

Európa peve oguahẽ

Ohekávo arandu"

 

"Ha umi mba'eta ojapóva

Hysyikuévo jaipapa...

Paraguái, ñane retã,

Mombyryete peve ohóva"

 

"Don Carlos-pe ombyekovia

Ta'ýra Solano Lópe.

Ha'éma "bandera" ipópe

Upégui ogueroguata"

 

"Mba'e ojejapo vaerã

Ijatýva ápe ha pépe

Vy'a ha tekoaguyjépe

Maymáva oguãrarãmba"

 

"Péicharõpa aya oimo'ãta

Ñande yvy imarãtaha,

Ha nipo ra'éva opáta

¡Ha yvýre opytataha!

 

"Umi tetã mbohapy

Ñande jerére oguahúva,

-Ñuhã omosambukúva-

Outaha ñande rapy"

 

"Ñane retãygua ohetũvo,

Solano-re ojejopy...

Ha ha'e ituru ombopúvo

Kyse, mbokápe ondyry"

 

Péina ágã aike jevýta

Aipykúi tape che año...

ỹro katu che tavýta

Výro kuatia oje'o.

 

Asẽ okápe aporandu,

Umi tuja tujavépe

Topovyvy ymaguarépe

Tomomyi akãngatu.

 

Ha tachemoirũ ikatúva

Výro ñe'ẽ myesakãme

Ha topyta ñane akãme

Hetave mba'e ipyahúva.

 

Che rohendu ha aikuaa

-He'i osẽvo karia'y-

Mba'épa jepy'apy,

Oikóvanga ne ra'ã.

 

"Eheja tama'ẽmi,

Anichéneko aharu

Ha peichahágui agueru

Ñe'ẽresa kytomi"

 

Ha jarovia'ỹ vaerã

Pya'etéma omopotĩ.

Ha péina ápe amoĩ

He'iva Vyrorima.

 

 

 

 

 

 

 

GALERÍA DE MITOS Y LEYENDAS DEL PARAGUAY

(Hacer click sobre la imagen)

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

EL IDIOMA GUARANÍ, BIBLIOTECA VIRTUAL en PORTALGUARANI.COM

(Hacer click sobre la imagen)

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

(Hacer click sobre la imagen)




 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
EDITORIAL
EDITORIAL SERVILIBRO
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS
LIBROS,
LIBROS, ENSAYOS y ANTOLOGÍAS DE LITERATURA PA...



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA